Cuốn sách Sổ tay từ đồng âm tiếng Việt (Dành cho học sinh) được biên soạn nhằm giúp các thầy, cô giáo, các em học sinh, sinh viên có thêm một công cụ để tiếp xúc với hệ thống vốn từ ngữ hết sức đa dạng, phong phú và phức tạp của tiếng Việt, góp phần nâng cao khả năng sử dụng ngôn ngữ trong quá trình học tập, công tác và hoạt động trên mọi lĩnh vực đời sống.
Cuốn sách xác lập và tập hợp các cặp, nhóm từ đồng âm trong tiếng Việt, giải thích ý nghĩa của các từ và liên hệ với các ngữ cảnh cụ thể để minh họa mỗi thành phần ý nghĩa của từ trong hoạt động tạo thành lời nói. Do tính chất phức tạp và sự biến hoá trong hoạt động lời nói của từ ngữ tiếng Việt và do khuôn khổ hạn chế của cuốn sách, việc xác lập và giải nghĩa từ đồng âm trong cuốn sách này chỉ thực hiện đối với các từ được coi là
những yếu tố thuộc lớp từ vựng cơ bản, có tính chất phổ biến trong phạm vi ngôn ngữ toàn dân. Mặt khác, do đến từ rất nhiều nguồn, theo nhiều cách thức mà hiện tượng đồng âm trong vốn từ vựng tiếng Việt là một hiện tượng hết sức phức tạp, ranh giới để xác định giữa các đơn vị không phải lúc nào cũng rành mạch, rõ ràng Vì vậy chúng tôi chỉ chọn lựa, thu thập, giải thích các từ đồng âm trong tiếng Việt có cùng một hình thức ngữ
âm (đọc và viết giống nhau). Chúng tôi cũng chỉ lựa chọn đưa vào trong danh sách của nhóm từ đồng âm các trường hợp có tư cách là từ, không tập hợp các đơn vị có tư cách là yếu tố cấu tạo từ.
Các mục từ được giải nghĩa dựa theo những cuốn từ điển tiếng Việt của các học giả uy tín, các ví dụ minh họa được chọn lọc và đặt trong ngữ cảnh cụ thể để giúp người đọc nắm được bối cảnh sử dụng từ.
Cuốn sách có kết cấu như sau:
- Lời nói đầu.
- Một số vấn đề cơ bản của từ đồng âm tiếng Việt: khái niệm về từ đồng âm; phân loại từ đồng âm, đặc trưng của từng loại; cách phân biệt từ đồng âm với từ nhiều nghĩa tiếng Việt,…
- Bảng mục từ được trình bày theo từng nhóm từ đồng âm, xếp theo thứ tự bảng chữ cái nhưng không hiển ngôn. Các nhóm từ phân biệt với nhau bằng phông chữ khác, cỡ chữ to hơn ở từ đầu nhóm. Các mục từ trong mỗi nhóm được trình bày theo cách của các loại
từ điển giải thích thông thường, phân biệt với nhau bằng số thứ tự đặt ở góc dưới bên phải mỗi từ. Các từ đồng âm trong nhóm được sắp xếp theo trật tự từ loại: danh từ, động từ, tính từ, đại từ, số từ, phụ từ, kết từ
- Các ví dụ minh họa (in nghiêng, sau chữ “Vd”) được trích trong sách giáo khoa phổ thông các cấp, các tác phẩm văn học tiêu biểu, báo chí tiếng Việt, mạng Internet hoặc trong giao tiếp hằng ngày, một số do nhóm biên soạn tự đặt.
Phương châm biên soạn của chúng tôi là đơn giản, dễ hiểu, dễ sử dụng và tiện tra cứu, vừa trân trọng kế thừa các nhà từ điển học có uy tín, vừa tích cực chỉnh lí, bổ sung nhằm cập nhật tri thức và không ngừng hoàn thiện cách hiểu, cách sử dụng từ đồng âm tiếng Việt. Mặc dù đã rất cố gắng nhưng cuốn sách sẽ không tránh khỏi những thiếu sót. Chúng tôi rất mong nhận được những ý kiến đóng góp chân thành của bạn đọc, các em học sinh và các thầy, cô giáo gần xa.